Додека на една национална телевизија се водеше жешка дебата околу т.н. Тиранска платформа и законскиот досег на употребата на албанскиот јазик, со тврдења и оспорувања дали сето тоа води кон државна и национална загроза, се сетив на далечната 2008 година, кога повеќе здруженија на Македонците од Егејска Македонија покренаа иницијатива во Парламентот за донесување на Резолуција за заштита на правата, на жртвите во Антифашистичката и Граѓанската војна во Грција (1941-1949 година). За таа цел, избрана делегација требаше да оствари средби со координаторите на пратеничките групи од сите политички партии, како би се обезбедила нивна поддршка за нејзиното усвојување.
Со оглед на познатите анимозитети меѓу владејачката партија и опозицијата, постоеше стравување дека тој хуманистички документ би можел да послужи како повод за нови меѓусебни пресметки, со што би се блокирало неговото изгласување и иницијативата да доживее неславен крај. Особено беше неизвесно како кон тоа ќе реагираат албанските пратеници, од аспект на нивното незадоволство од бавното остварување на одредени етнички права предвидени со Охридскиот рамковен договор. Како што е познато, во тој период во Скопје, се организираа протестни собири од страна на младите сили на ВМРО-ДПМНЕ, против формирањето на Педагошки факултет, на кој што би се образувале кадри за изведување настава на албански јазик. Манифестантите тврдеа дека со тоа ќе се загрозела македонската национална самобитност и државата би влегла во фаза на нејзина федерализација.
Меѓутоа, нашите стравувања се покажаа неоправдани, бидејќи сите парламентарни политички партии, без исклучок, ја поздравија резолуциската иницијатива и искажаа спремност да се изгласаат нејзините принципиелни барања. Во тој поглед бевме посебно импресионирани од средбата со Теута Арифи, координатор на пратеничката група на ДУИ, која што без никакво двоумеење даде уверување дека нејзината партија целосно ќе застане зад споменатата Резолуција. Рече: – Ние најдобро знаеме што значи да се оспорувааат правата на една етничка заедница. Македонците во Грција поминаа низ многу страдања, беа изложени на најсурoви прогони и терори, само затоа што сакаа да зборуваат на својот мајчин јазик да учат во свои училишта и да ги неуваат традициите и културата на своите предци! Притоа, алудирајќи на профашистичкиот режим на грчкиот диктатор Метаксас, низ насмевка додаде: – Со рицинус и затворски казни не може да се искорени ниеден народен говор”. Неколку месеци потоа, Резолуцијата беше усвоена во Собранието со акламација, што беше редок случај во македонскиот парламентаризам. Со неа, меѓу другото, Владата се обврза политички и финансиски да ги помогне правните процедури пред меѓународните и грчки судови за враќање (или обесштетување) на незаконски одземените имоти и поврат на грчкото државјанство на прогонетите Македонци. Истовремено, Собранието ја задолжи Владата, еднаш годишно да му поднесува извештај за реализираните активности, со точно прецизирање на роковите потребни за решавање на бегалските проблеми.
За жал, во изминативе девет години таков извештај никогаш не стигна пред пратениците, ниту се дозна каде и колку средства биле наменети за таа цел. Неофицијално, кабинетот на Никола Груевски имал формирано некаков Комитет што ќе работи на остварувањето на Резолуцијата. Но, остана тајна дали тој воопшто профункционирал и какви биле неговите резултати. Единствено што остана запаметено е дека Егејските здруженија охрабрени од донесената парламентарна одлука отпочнаа широка акција за регистрирање на незаконски конфискуваните имоти, во која што околу седум илјади бегалци во посебни формулари приложуваа докази за претрпените штети по напуштањето на нивните домови. Но, и дека сето тоа истовремено беше проследено со повици до нивното членство, на изборите да го дадат својот глас на партијата ВМРО-ДПМНЕ и нејзиниот лидер, како човек што има потекло од нивните краишта и доследно се бори за нивните права. Иако, до денешен ден никој не постави прашање по чиј налог и зошто беше блокирано спроведувањето на парламентарната Резолуција и што се случи со пописот на регистрираните имоти на некогашните бегалци.
Како што гледаме денес, некои од тие здруженија се во предните редови на уличните протести “За заедничка Македонија”, од кои се бара да се спречи проширувањето на употребата на албанскиот јазик, односно се предупредува дека воведувањето на двојазичност во државата претставува чекор во нејзина федерализација и закана за нејзиниот натамошен опстанок. Mеѓу нив, во не мал број и повеќемина врвни интелeктуалци, меѓународно афирмирани творци од областа на литературата, науката, уметноста, музиката, чие творештво во голема мера било инспирирано од нивните животни страдања во режими што вршеле асимилации на нивниот народ, го негирале неговиот идентитет, го забранувале нивниот мајчин јазик, поради што биле принудени заедно со своите родители спас да бараат во разни европски и прекуокеански земји. Личности со висок интегритет, непомирливи кон неправди и политички насилства, слободоумни и искрени во својата патриотска посветеност да го бранат достоинството и битието на својот народ. Па, сепак, со сета моја почит и уважување на нивната непореклива национална гордост, никако не можам да најдам објаснување и оправдување за постапки што ускратуваат или ограничуваат нечии права, особено кога тие се однесуваат на слободен говор и етничко самоизразување. Бидејќи тоа би требало да значи дека мојот јазик е повреден од било кој друг, законски позаштитен од оној што го употребуваат моите сожители, затоа што државата во која што заеднички живееме ја сметам првенствено како моја, а дури потоа како помалку нивна и недоволно заслужена од нивна страна.
Имам ли јас такво право? И каде тоа одеднаш затаи нашата позната солидарност со сите оние што трагаат по се уште неостварени права, како што ние некогашните бегалци од Егејска Македонија баравме од останатиот свет да ја разбере и осуди трагиката низ која помина нашиот род?
Некогаш, некој умен запишал: – Јазикот е мост за разбирање меѓу луѓето и народите. Кога тој мост ќе се сруши, јазикот станува пресушена река во чии баруштини се слуша само хорскиот крекет на изгладнети крастави жаби!
