Руските сили ја зазедоа најголемата нуклеарна централа во Европа, откако зградата во комплексот беше запалена за време на интензивните борби со украинските бранители, соопштија во петокот украинските власти, пренесе Ројтерс.
Стравот од потенцијална нуклеарна катастрофа во централата Запорожје ја прошири тревогата низ светските метрополи, пред властите да кажат дека пожарот во зградата идентификувана како центар за обука, бил изгаснат.
Американскиот секретар за енергетика Џенифер Гранхолм рече дека нема индикации за зголемено ниво на радијација во централата, која обезбедува повеќе од една петтина од вкупното производство на електрична енергија во Украина.
Официјален претставник на државното претпријатие кое управува со четирите нуклеарни централи во Украина рече дека нема дополнителни борби, пожарот е изгаснат и Запорожје работи нормално.
Претходно, видеото од фабриката, потврдено од Ројтерс, покажа дека една зграда се запалила од гранатирањето, по што имало експлозија и чад низ комплексот.
По пожарот во електраната, претседателот на Украина Володимир Зеленски ја обвини Русија за нуклеарен тероризам.
„Ќе го предупредиме светот дека ниту една земја освен Русија никогаш не пукала во нуклеарни централи. Ова е првпат во нашата историја, првпат во историјата на човештвото. Оваа терористичка држава сега врши нуклеарен терор“, нагласи тој во видео порака.
„Европејци, ве молиме разбудете се. Кажете им на вашите политичари – руските војници пукаат во нуклеарна централа во Украина“, рече украинскиот лидер.
Зеленски рече дека руски тенкови пукале во постројките за нуклеарни реактори, иако нема докази дека биле погодени.
Градоначалникот на блискиот град Енергодар, на околу 550 километри (342 милји) југоисточно од Киев, рече дека жестоките борби и „континуираното непријателско гранатирање“ предизвикале жртви во областа, без да наведе детали.
Се верува дека илјадници луѓе се убиени или ранети, а повеќе од 1 милион бегалци ја напуштиле Украина од 24 февруари, кога рускиот претседател Владимир Путин го изврши најголемиот напад на европска држава од Втората светска војна.
По раните извештаи за пожарот и борбите во електраната реагираа финансиските пазари во Азија со пад на акциите и дополнително зголемување на цените на нафтата.
Русија веќе ја зазеде нуклеарната централа во Чернобил северно од Киев, која исфрлаше радиоактивен отпад во поголемиот дел од Европа кога се стопи во 1986 година. Фабриката во Запорожје е поинаков и побезбеден тип, велат аналитичарите.
Претходно, американскиот претседател Џо Бајден и британскиот премиер Борис Џонсон разговараа со Зеленски за да добијат информации за ситуацијата во фабриката.
„Претседателот Бајден му се придружи на претседателот Зеленски во барањето Русија да ги прекине своите воени активности во областа и да им дозволи на пожарникарите и на итните служби да пристапат до локацијата“, соопшти Белата куќа.
Џонсон рече дека руските сили мора веднаш да се откажат од нападот и се согласи со Зеленски дека прекинот на огнот е клучен.
„Премиерот рече дека непромислените постапки на претседателот Путин сега може директно да ја загрозат безбедноста на цела Европа“, соопшти Даунинг стрит.
Највисокиот јапонски владин портпарол го опиша рускиот напад на централата како „варварски и неприфатлив“, а портпаролот на кинеското Министерство за надворешни работи рече дека неговата влада ги повикува „сите страни да покажат воздржаност, да избегнат ескалација и да ја осигураат безбедноста на релевантните нуклеарни постројки“.
Шефот на Меѓународната агенција за атомска енергија рече дека е „длабоко загрижен“ од ситуацијата во нуклеарната централа и дека украинските власти ја увериле МААЕ дека „суштинската“ опрема не е засегната.
Во четвртокот, преговарачите на Русија и Украина се согласија за потребата од хуманитарни коридори за да им се помогне на цивилите да избегаат и да доставуваат лекови и храна во областите каде што борбите се најжестоки.
Советникот на украинскиот претседател Михаило Подолјак рече дека е можно и привремен прекин на борбите на одредени локации.
Преговарачите ќе се сретнат повторно следната недела, изјави Подолјак, цитирана од белоруската државна новинска агенција Белта.
Само еден украински град, јужното пристаниште Керсон, падна во рацете на руските сили откако беше лансирана инвазијата на 24 февруари, но руските сили продолжуваат да опколуваат и напаѓаат други градови.
Југоисточниот пристанишен град Мариупол е опколен од руските сили и подложен на интензивни напади, соопшти британското Министерство за одбрана.
„Мариупол останува под украинска контрола, но најверојатно е опколен од руските сили“, соопшти Министерството за одбрана. „Цивилната инфраструктура на градот беше подложена на интензивни руски напади“, додаваат оттаму.
Североисточниот град Харков е нападнат од почетокот на инвазијата, но бранителите се држат во силно гранатираниот град. Путин ги нарече дејствијата на Русија во Украина „специјална операција“ која не е дизајнирана да окупира територија, туку да ја собори демократски избраната влада, да ги уништи воените капацитети на нејзиниот сосед и да ги уапси оние што го смета за опасни националисти.
Русија негираше дека целела цивили. Но, Канцеларијата за човекови права на ОН во четвртокот соопшти дека потврдила дека 249 цивили биле убиени и 553 ранети во текот на првата недела од конфликтот.
Иако не е извршен голем напад врз Киев, главниот град е гранатиран, а руските сили користат разорна огнена моќ за да го скршат отпорот во оддалечениот град Бородјанка.
Во Вашингтон, официјален претставник на американската одбрана рече дека руските војници сè уште се на 25 километри (16 милји) од центарот на градот Киев.
Соединетите Држави и Велика Британија објавија санкции за повеќе руски олигарси во четвртокот, по мерките на ЕУ, бидејќи тие го зголемија притисокот врз Кремљ.
Повеќе компании, вклучително и Гугл на Alphabet Inc (GOOGL.O), гигантот за обувки Најк и шведската фирма за мебел ИКЕА ги затворија или намалија операциите во Русија бидејќи трговските ограничувања и ограничувањата за снабдување додадоа на политичкиот притисок.
Рускиот активист за човекови права и поранешен светски шампион во шах Гари Каспаров ги повика западните земји да ја исфрлат Русија од глобалната полициска агенција Интерпол и да воведат зона на забранети летови над Украина.
„Русија треба да биде фрлена назад во каменото доба за да се осигура дека нафтената и гасната индустрија и сите други чувствителни индустрии кои се од витално значење за опстанокот на режимот не можат да функционираат без западната технолошка поддршка“, рече Каспаров./мета.мк
