Владата на 88-ма седница, донесе повеќе предлог мерки за поддршка на граѓаните и компаниите, во време на економско-енергетска криза.
Новиот пакет антикризни мерки, содржи таргетирани мерки насочени кон најранливите категории граѓани; таргетирана поддршка за јавни и здравствени установи; поддршка на ликвидноста на компаниите; инвестиции во енергетска ефикасност и обновливи извори на енергија. Мерките се насочени кон таргетирана поддршка за граѓаните и за фирмите, како и за стабилизирање на цената на храната. А, со нив, како што е посочено од страна на Министерството за финансии, е осигурано одржувањето на макроекономската и фискалната стабилност.
Владата го предлага новиот сет мерки за справување со енергетската и ценовната криза, имајќи ја предвид пролонгираната енергетска криза како и ценовните притисоци, особено за ранливите категории граѓани. Вкупниот фискален ефект од новиот сет мерки е проценет на 22,2 милијарди денари, односно 360,2 милиони евра.
На денешната седница, Владата ја разгледа и усвои Информацијата од Министерството за финансии за економските мерки за справување со енергетската и ценовната криза во државава – Октомври 2022 година.
Предвидени се:
А. Мерки за поддршка на социјални ранливи категории на граѓаните и за поддршка на ранливата категорија – корисници на пензија
Финансиска поддршка од државата ќе добијат ранливи категории на граѓани кои користат право на:
-Социјална сигурност;
-Лицата кои го користат правото за попреченост;
-Родителите на децата со попреченост до 26 годишна возраст, кои користат право на посебен додаток;
-Лицата со попреченост кои користат право за помош и нега од друго лице, а не користат право заради попреченост;
-Лицата со потешки трајни промени во здравствената состојба, а не користат право заради попреченост;
-Самохрани родители корисници на Гарантиран минимален приход и
-Невработени лица – корисници на право на материјално обезбедување во вид на паричен надоместок (стечајни работници), согласно Законот за материјално обезбедување.
Со мерката е предвидено да се додели финансиска поддршка за најранливите категории на граѓани, односно 41.878 лица, согласно погоренаведените категории. Тие ќе добијат вкупна поддршка од 12.000 денари, односно ќе добиваат по 3.000 денари месечно, во период од 4 месеци, како поддршка во услови на енергетската и ценовната криза. Вкупните фискални импликации за оваа мерка се проценети на 502.536.000 денари или 8.171.317 евра.
Финансиска поддршка од државата се предвидува да добијат и корисници на пензија, како мерка за заштита од прагот на сиромаштија во услови на енергетската и ценовната криза, и тоа:
-Приматели на пензија до 11.500 денари, е предвидено да добијат финансиска поддршка во вкупен износ од 6.000 денари, односно по 1.500 денари месечно, во период од 4 месеци и
-Приматели на пензија од 11.500 денари до 14.000 денари, кои е предвидено да добијат финансиска поддршка во вкупен износ од 3.000 денари, односно по 750 денари месечно, во период од 4 месеци.
Со оваа мерка, според проценките, државна финансиска поддршка ќе добијат околу 153.000 пензионери или околу 45 проценти од вкупниот број пензионери во државава. Фискалните импликации се 12,2 милиони евра.
Б. Мерки за поддршка на јавни, образовни и здравствени установи
Мерките предвидуваат:
-Одлука за вклучување на основните и средните училишта на регулиран пазар за снабдување со електрична енергија;
-Снабдување на јавните здравствени установи со електрична енергија, преку продажба од ЕСМ по поволна цена од пазарната цена;
-Снабдување со електрична енергија на мерни станици за водни пумпи, преку продажба од ЕСМ по поволна цена од берзанската цена, односно субвенционирање на разлика во цена на електрична енергија.
В. Мерки за поддршка на приватниот сектор, коишто ги таргетираат микро, малите и средни компании
Овие мерки имаат за цел:
-Проширување на опсегот на компании коишто се корисници на кредитно – гарантната шема, од Гарантниот фонд на Развојната банка, преку олеснување на критериумите за аплицирање;
-Директна кредитна линија за поддршка на ликвидноста на микро, мали и средни трговски друштва (согласно тековната состојба) како и трговци поединци: занаетчии (кои плаќаат давачки на реален приход);
-Забрзан и зголемен поврат на ДДВ;
-Обезбедување поволна консултантска поддршка за изработка на проекти / студии за инвестиции во енергетска ефикасност и обновливи извори на енергија, со цел полесен пристап до капитал;
-Продолжување на Mерката 25 преку Развојната банка на Северна Македонија и комерцијалните банки, односно овозможување кредити за инвестирање во проекти за енергетска ефикасност и обновливи извори на енергија.
Г. Мерки за субвенционирање на цената на електрична и топлинска енергија за домаќинства и мали потрошувачи
Целта на овие мерки е:
-Директно субвенционирање на енергетските компании, планирано до крајот на годината (средства обезбедени со Предлог – Одлуката за прераспределба);
-Поддршка на ликвидноста на ЕСМ со кредит од ЕБРД.
По усвојувањето на овие мерки, ќе се пристапи кон соодветни законски измени, за што на владината седница, беше изразено очекување дека ќе бидат поддржани во Парламентот, за да може во најбрзо време да бидат достапни за корисниците.
На седницата, беше констатирано и дека се во тек и мерки, предвидени со претходниот пакет мерки, коишто, според наведеното во Информацијата од Министерството за финансии, продолжуваат да важат до крајот на 2022 година, што е овозможено со Ребалансот на Буџетот за 2022 година.
Станува збор за:
-Продолжување на примената на повластена даночната стапка од 5% за прометот со електричната енергија кон домаќинствата, што се однесува на сите домаќинства, корисници на електрична енергија;
-Директна финансиска поддршка за ранливи потрошувачи на електрична енергија;
-Финансирање на проектите за енергетска ефикасност за општините, преку користење поволен кредит од Светска банка, спроведен од Министерството за финансии;
-Пролонгирање на воведувањето на зелените давачки за деривати, односно еколошката такса за енергенти, што се однесува на сите домаќинства и компании, кои се корисници на енергенти;
-Ослободување од плаќање ДДВ, при увоз на природен гас и електрична енергија, топлинска енергија или енергија за разладување – на увозниците на природен гас и електрична енергија, топлинска енергија или енергија за разладување
– Кредитната линија за зелена транзиција од ЕИБ, со поволни услови на кредитирање на компаниите за инвестиции во енергетска ефикасност и обновливи извори на енергија, со цел стимулирање на инвестиции на компаниите во енергетска ефикасност и обновливи извори на енергија и долгорочна заштеда на средства преку намалена потрошувачка на електрична енергија;
-Продолжување на мерката за субвенционирање на цената на електричната енергија за регулираниот пазар (домаќинствата и малите потрошувачи).
Исто така, со Ребалансот на Буџетот за 2022 година се предвидени и програми и средства како одговор на кризата, за раст на пензиите, ранливите категории на граѓани, раст на платите во одделни дејности во јавниот сектор, средства за фирмите за поддршка на растот на платите во приватниот сектор, дополнителни средства за земјоделците за повисоки приноси и стабилизирање на цените на храната.
Станува збор за:
-Зголемување на гарантирана минимална помош за права од социјална заштита, за социјално загрозени лица;
-Зголемување на пензиите согласно новата методологија на пресметка на пензиите;
-Субвенционирање на придонеси за поддршка на плати на вработените во приватниот сектор;
-Субвенции и трансфери за директна финансиска поддршка во земјоделскиот сектор: субвенционирање за говеда за сточарство, за овци, кози, за продадени градинарски и овошни производи, производство на семенски и саден материјал, за млекопроизводство, живинарство, пчеларство, авансна исплата на овоштарство, помош за вршење земјоделска дејност во подрачја со ограничени можности за производство и дополнителна поддршка за регистрирани земјоделски стопанства, осигурување посеви; средства предвидени со Интервентниот фонд, за: произведено и продадено млеко, интервентна мерка за вино, интервентна мерка за производство за саден материјал, интервентна мерка за есенска сеидба; средства предвидени со нова Програма за поттикнување на потрошувачката на свежо овошје и зеленчук и млеко и млечни производи;
-Поврат на средства преку мерката Мој ДДВ, за што се обезбедени дополнителни 1.100.000.000 денари за поврат на ДДВ.
Како што е познато, со цел да се забави преносниот ефект од увезената инфлација врз домашните производи, во март 2022 година, беше донесен Пакет од 26 мерки, којшто беше насочен кон: мерки и препораки за заштита на животниот стандард на граѓаните и одржување на ликвидноста на компаниите, како и мерки за финансиска поддршка на компаниите преку Развојната банка, проценет на околу 400 милиони евра. Дополнително, беа предвидени мерки насочени кон мобилизирање капитал од приватниот сектор, односно комерцијалните банки, со очекувани севкупни ефекти околу 500-тини милиони евра. Воедно, со антикризните мерки од март 2022 предвидена е пролонгирана примена на повластена даночна стапка на ДДВ од 5% за прометот со електричната енергија кон домаќинствата до 31.12.2022 година. А, Владата на Република Северна Македонија и во текот на 2020 и 2021 година спроведе шест пакети на антикризни мерки, со цел да ги поддржи стопанството и граѓаните погодени од пандемијата со Ковид-19 и справување со последиците од неа.
Проценетата поддршка досега, според информацијата од Министерството за финансии, е највисока во регионот на Западен Балкан.
Владата го разгледа и усвои и Предлог планот за фискална одржливост и поддршка на економскиот раст: политики, препораки, мерки и индикатори.
Се задолжуваат буџетските корисници да ги спроведуваат и почитуваат мерките и препораките предвидени со овој План. При тоа, се задолжуваат сите буџетски корисници, а им се препорачува на единиците на локалната самоуправа и јавните претпријатија и трговските друштва во државна сопственост, во рок од две недели, да достават пополнет акциски план за консолидација на расходите согласно Планот за фискална одржливост.
Предвидени се, како што е образложено од страна на Министерството за финансии, политики, мерки и препораки за намалување на расходите, за зголемување на приходите, за единиците на локалната самоуправа и за јавните претпријатија и трговски друштва во државна сопственост.
Политиката за намалување на расходите, опфаќа:
А. Консолидација на расходите за плати и надоместоци, преку намалување за 10% во однос на планираните средства за 2023-та година. Очекуван е фискален ефект (заштеда) околу 3 милијарди денари, во однос на фискалните проекции во среднорочната рамка на расходи;
Б. Консолидација на расходите за стоки и услуги и нивно намалување за 20% во однос на фискалната рамка за 2023 година, при што очекуваниот фискален ефект е околу 3 милијарди денари во однос на фискалните проекции во среднорочната рамка на расходи;
В. Консолидација на расходите за субвенции, трансфери, дотации и социјални надоместоци и нивно намалување за 20% во однос на фискалната рамка за 2023 година, при што очекуван фискален ефект е околу 3 милијарди денари, во однос на фискалните проекции во среднорочната рамка на расходи и
Г. Политика за подобрена структура на капиталните расходи, со цел меѓу другото, квалитетно и навремено реализирање на капиталните проекти.
Во делот на политиките за зголемување на приходите предвидено е, меѓу другото, оптимизација на даночниот систем, преку консолидирање и проширување на даночната основа кај директните и индиректните даноци и акцизите, намалување на даночната евазија и даночната арбитража и зголемување на даночната транспарентност.
И во делот на политиките за единиците на локалната самоуправа се препорачува намалување на тековните расходи. А, во услови на нарушено снабдување на пазарот на електрична енергија, општините да ја разгледаат можноста за спроведување на централизирана набавка на електрична енергија за институциите под нејзина надлежност, со цел постигнување пониска цена во снабдувањето со електрична енергија, како и буџетските единки основани од општината, да пристапат кон заеднички набавки за електрична енергија.
Министерството за економија ќе ги разгледа можностите околу евентуално продолжување на примената на летното сметање на времето, со цел дополнителни заштеди во општата потрошувачка на електрична енергија.
